In 2030 moet 35 TWh hernieuwbare elektriciteit van land komen, uit windturbines en zonnepanelen. Daarnaast bestaat het doel van 7 TWh kleinschalig opgewekt hernieuwbare elektriciteit in 2030. In 2020 nam het gerealiseerde vermogen van windturbines op land toe tot ruim 4.100 MW en dat van zonnepanelen tot ruim 10.700 MW. Zonnepanelen en windturbines op land leverden in 2020 meer dan 18 TWh aan elektriciteit. Bij deze hernieuwbare technieken is het belangrijk dat ze ruimtelijk gezien goed worden ingepast, met bestuurlijk en maatschappelijk draagvlak. Daarom wordt de energietransitie op land uitgewerkt in 30 Regionale Energie Strategieën (RES). Het doel van de regionale aanpak is om duurzame energieprojecten zo goed mogelijk aan te passen aan het landschap en de wensen van inwoners. Door zeggenschap en financiële deelname kunnen burgers en bedrijven zich bovendien betrokken voelen bij de energietransitie en ervan meeprofiteren.
Productie hernieuwbare elektriciteit op basis van concept Regionale-Energie-Strategieën, 2020
In 2030 moet 35 TWh hernieuwbare elektriciteit van land komen, uit windturbines en zonnepanelen. Daarnaast bestaat het doel van 7 TWh kleinschalig opgewekt hernieuwbare elektriciteit in 2030. In 2020 nam het gerealiseerde vermogen van windturbines op land toe tot ruim 4.100 MW en dat van zonnepanelen tot ruim 10.700 MW. Zonnepanelen en windturbines op land leverden in 2020 meer dan 18 TWh aan elektriciteit. Bij deze hernieuwbare technieken is het belangrijk dat ze ruimtelijk gezien goed worden ingepast, met bestuurlijk en maatschappelijk draagvlak. Daarom wordt de energietransitie op land uitgewerkt in 30 Regionale Energie Strategieën (RES). Het doel van de regionale aanpak is om duurzame energieprojecten zo goed mogelijk aan te passen aan het landschap en de wensen van inwoners. Door zeggenschap en financiële deelname kunnen burgers en bedrijven zich bovendien betrokken voelen bij de energietransitie en ervan meeprofiteren.
Productie hernieuwbare elektriciteit op basis van concept Regionale-Energie-Strategieën, 2020
In de uitvoering wordt gewerkt aan de volgende beleidsonderwerpen en (clusters van) afspraken. Lees de beschrijving en status door te klikken op het 'plusje'.
Business case
AfspraakStatus
Tenderen hernieuwbaar op land
Op schema
Inkoop hernieuwbare elektriciteit
Enige vertraging
Plan van aanpak kostprijsreductie
Afgerond
Vergunning 25 jaar
Op schema
Aanpassen kerntaken
Afgerond
Infrastructuur
AfspraakStatus
Kostenverdeling infrastructuur zonneparken
Enige vertraging
Wettelijk kader aansluittermijnen
Enige vertraging
Wensweek aansluiting
Enige vertraging
Overige wettelijke knelpunten netbeheer
Enige vertraging
Hervorming van het afwegingskader en monitoring voor netuitbreiding
Op schema
Consequenties infrastructuur Regionale Energie Strategiën (RES)
Op schema
Participatie
AfspraakStatus
Ondersteuning energiecoöperaties
Afgerond
Best practices participatie
Afgerond
Handreikingen procesparticipatie
Afgerond
Ruimtelijke inpassing
AfspraakStatus
Afgifte vergunningen
Op schema
Belemmerende regels
Op schema
Voorkomen stilstand hernieuwbare energieprojecten
Op schema
Inzichtelijk maken projectenpijplijn
Afgerond
Jaarlijks prognose uitrolpad
Op schema
Kostenafwegingskader Regionale Energiestategiën
Enige vertraging
Benutting Rijksgronden
Op schema
Kenniscentrum
Afgerond
Randvoorwaarden
Om de transitie mogelijk te maken moeten randvoorwaarden veranderen. Het beleid en de afspraken dragen hieraan bij. De volgende indicatoren hebben betrekking op randvoorwaarden voor de transitie in de subsector hernieuwbaar op land.
Ontwikkeling kostprijs wind op land en Zon-PV en streefwaardes uit Klimaatakkoord
In de figuur is te zien dat de gerealiseerde kostprijs van wind op land ruim onder de streefwaarde valt in 2020. De verwachting is dat dit beeld zich in de toekomt doorzet.
Ook de gerealiseerde kostprijs voor zon-pv valt onder de streefwaarde. Door schaalvergroting en technische ontwikkelingen daalt de kostprijs van hernieuwbare energie naar verwachting de komende jaren nog verder.
Productie hernieuwbare elektriciteit op basis van concept Regionale-Energie-Strategieën
De decentrale overheden hebben in juli 2021 de Regionale Energie Strategieën 1.0 opgeleverd. In de RES'en staan de huidige elektriciteitsproductie, pijplijn en ambitie. De figuur illustreert dit middels drie scenario's: laag, midden en hoog.
Uit de Monitor Concept-RES van PBL uit 2020 blijkt dat de regionale plannen naar verwachting optellen tot de middenwaarde van 38,2 TWh productie hernieuwbare elektriciteit, met een totale bandbreedte van ongeveer 15 TWh. De middenwaarde van 38,2 TWh is ongeveer 3 TWh boven het doel van 35 TWh in 2030. Momenteel is de helft hiervan gerealiseerd of in de pijplijn. De andere helft is ambitie. Het totale bod van de 30 RES-regio's telde op tot 52,5 TWh. In de RES'en 1.0 tellen de gezamenlijke totale ambities zo'n 2,5 TWh hoger op dan in de concept-RES. Het aandeel zon is toegenomen en het aandeel wind is licht afgenomen. De PBL Monitor RES 1.0 verschijnt in december 2021.
Capaciteitskaart invoeding elektriciteitsnet Nederland
De figuur toont de capaciteitskaart invoeding van het elektriciteitsnet in Nederland (per september 2021). Hiermee monitoren de netbeheerders de capaciteit en eventuele congestie op het net.
De kleurcode is als volgt:
Transparant: (nog) geen transportschaarste. Geel: transportschaarste dreigt, er geldt een aangepast offerteregime. Oranje: vooraankondiging structurele congestie bij ACM. Rood: structureel congestie, nieuwe aanvragen voor transport worden niet gehonoreerd.
Ontwikkeling kostprijs wind op land en Zon-PV en streefwaardes uit Klimaatakkoord
In de figuur is te zien dat de gerealiseerde kostprijs van wind op land ruim onder de streefwaarde valt in 2020. De verwachting is dat dit beeld zich in de toekomt doorzet.
Ook de gerealiseerde kostprijs voor zon-pv valt onder de streefwaarde. Door schaalvergroting en technische ontwikkelingen daalt de kostprijs van hernieuwbare energie naar verwachting de komende jaren nog verder.
Productie hernieuwbare elektriciteit op basis van concept Regionale-Energie-Strategieën
De decentrale overheden hebben in juli 2021 de Regionale Energie Strategieën 1.0 opgeleverd. In de RES'en staan de huidige elektriciteitsproductie, pijplijn en ambitie. De figuur illustreert dit middels drie scenario's: laag, midden en hoog.
Uit de Monitor Concept-RES van PBL uit 2020 blijkt dat de regionale plannen naar verwachting optellen tot de middenwaarde van 38,2 TWh productie hernieuwbare elektriciteit, met een totale bandbreedte van ongeveer 15 TWh. De middenwaarde van 38,2 TWh is ongeveer 3 TWh boven het doel van 35 TWh in 2030. Momenteel is de helft hiervan gerealiseerd of in de pijplijn. De andere helft is ambitie. Het totale bod van de 30 RES-regio's telde op tot 52,5 TWh. In de RES'en 1.0 tellen de gezamenlijke totale ambities zo'n 2,5 TWh hoger op dan in de concept-RES. Het aandeel zon is toegenomen en het aandeel wind is licht afgenomen. De PBL Monitor RES 1.0 verschijnt in december 2021.
Capaciteitskaart invoeding elektriciteitsnet Nederland
De figuur toont de capaciteitskaart invoeding van het elektriciteitsnet in Nederland (per september 2021). Hiermee monitoren de netbeheerders de capaciteit en eventuele congestie op het net.
De kleurcode is als volgt:
Transparant: (nog) geen transportschaarste. Geel: transportschaarste dreigt, er geldt een aangepast offerteregime. Oranje: vooraankondiging structurele congestie bij ACM. Rood: structureel congestie, nieuwe aanvragen voor transport worden niet gehonoreerd.
Als de randvoorwaarden wijzigen, worden veranderingen in de samenleving mogelijk. De volgende indicatoren hebben betrekking op veranderingen die al zichtbaar en meetbaar zijn.
Gerealiseerd en gepland vermogen in wind-op-land-projecten in 2020
De figuur toont het gepland vermogen windenergie op land (in MW) in 2020, uitgesplitst naar de verschillende procesfasen tot aan realisatie.
In 2020 is er 4.159 MW geïnstalleerd vermogen van windturbines op land. Bijna 2.500 MW aan vermogen is in 2020 bouw in voorbereiding, ruim 1.200 MW vermogen is SDE-beschikt of initiatief.
Gerealiseerd en gepland vermogen in zon-PV-projecten in 2020
De figuur toont het geplande vermogen voor zon-PV (in MW), uitgesplitst naar de verschillende procesfasen tot aan realisatie.
In 2020 steeg het geïnstalleerd vermogen van zon-PV sterk, tot 10.717 MW. Dit betreft zowel groot- als kleinschalige zon-PV, al dan niet gerealiseerd met SDE-beschikking. 1500 MW is bouw in voorbereiding met SDE-beschikking, 8.850 MW heeft een SDE-beschikking ontvangen tot en met 2019. 13.500 MW is initiatief.
Ontwikkeling aantal energiecoöperaties en totaal aantal leden in Nederland
De figuur toont het aantal energiecoöperaties in Nederland en het totaal aantal leden van deze coöperaties.
Zowel het aantal coöperaties als het totaal aantal leden van coöperaties nam in 2020 toe. In 2020 waren in totaal bijna 100.000 mensen lid van in totaal meer dan 620 energiecoöperaties.
De figuur beschrijft welk deel van wind en zon op land in collectief eigendom is en welke vormen van financiële participatie er aanwezig zijn, als indicatie voor de betrokkenheid van omgeving en burgers. Er wordt gestreefd naar 50% eigendom van de productie van de lokale omgeving (burgers en bedrijven).
De betrokkenheid van omgeving en burgers via collectief eigendom kan de maatschappelijke acceptatie van (de ruimtelijke inpassing van) hernieuwbare energie op land vergroten. Vanaf 2019 wordt in beeld gebracht welk deel van wind en zon op land in collectief eigendom is en welke vormen van financiële participatie er aanwezig zijn, als indicatie voor de betrokkenheid van omgeving en burgers. Er wordt gestreefd naar 50% eigendom van de productie van de lokale omgeving (burgers en bedrijven).
De figuur beschrijft de resultaten tot en met 2020. Hieruit blijkt onder meer dat zowel bij zon- als windprojecten het aantal omgevingsfondsen groeit. Lokaal eigendom bij zonne-energie is gelijk gebleven, bij windenergie is dit gedaald. Een aanvullende studie naar de inspanningen op het gebied van participatie in de praktijk laat zien dat alle betrokken partijen – van overheden tot ontwikkelaars tot coöperaties – participatie zeer belangrijk vinden en hier hard aan werken.
Daarnaast benoemt de studie ook punten waarover geleerd moet worden. Dat vraagt ondersteuning in de praktijk en een vinger aan de pols als het gaat om de realisatie van participatie in de praktijk, zodat op tijd bijgestuurd kan worden.
Indicator
Tabel 1: Resultaten participatie gerealiseerde zonneprojecten, uitgedrukt in de indicatoren.
Tabel 2: Resultaten participatie gerealiseerde windprojecten, uitgedrukt in de indicatoren.
Zonneparken
Windparken
tot en met 2020
tot en met 2019**
2015 tot en met 2020
tot en met 2019**
% van
% van
% van
% van
Aantal
Totale
Aantal
Totale
Aantal
Totale
Aantal
Totale
Projecten %
Productie %
Projecten %
Productie %
Projecten %
Productie %
Projecten %
Productie %
272
1,7 TWh per jaar* (1.955 MWp)
174
0,9 TWh per jaar* (1.023 MWp)
105
6,5 TWh per jaar (2.073 MWp)
86
3,1 TWh per jaar (1.088 MWp)
1. Lokaal eigendom: bewonerscollectieven en lokale partners
* Totale productie van zonneparken (niet-gebouwgebonden zonprojecten).
** Bijgewerkt t.o.v. nulmeting 2019 (uitgevoerd in 2020).
*** Inclusief aandeel eigendom niet-lokale partners bij gedeeld eigendom met lokale partijen (bewonerscollectieven, lokale bedrijven, publiek).
* Totale productie van windparken gerealiseerd na 2015.
** Bijgewerkt t.o.v. nulmeting 2019 (uitgevoerd in 2020).
*** Inclusief aandeel eigendom niet-lokale partners bij gedeeld eigendom met lokale partijen (bewonerscollectieven, lokale bedrijven, publiek).
Gerealiseerd en gepland vermogen in wind-op-land-projecten in 2020
De figuur toont het gepland vermogen windenergie op land (in MW) in 2020, uitgesplitst naar de verschillende procesfasen tot aan realisatie.
In 2020 is er 4.159 MW geïnstalleerd vermogen van windturbines op land. Bijna 2.500 MW aan vermogen is in 2020 bouw in voorbereiding, ruim 1.200 MW vermogen is SDE-beschikt of initiatief.
Gerealiseerd en gepland vermogen in zon-PV-projecten in 2020
De figuur toont het geplande vermogen voor zon-PV (in MW), uitgesplitst naar de verschillende procesfasen tot aan realisatie.
In 2020 steeg het geïnstalleerd vermogen van zon-PV sterk, tot 10.717 MW. Dit betreft zowel groot- als kleinschalige zon-PV, al dan niet gerealiseerd met SDE-beschikking. 1500 MW is bouw in voorbereiding met SDE-beschikking, 8.850 MW heeft een SDE-beschikking ontvangen tot en met 2019. 13.500 MW is initiatief.
Ontwikkeling aantal energiecoöperaties en totaal aantal leden in Nederland
De figuur toont het aantal energiecoöperaties in Nederland en het totaal aantal leden van deze coöperaties.
Zowel het aantal coöperaties als het totaal aantal leden van coöperaties nam in 2020 toe. In 2020 waren in totaal bijna 100.000 mensen lid van in totaal meer dan 620 energiecoöperaties.
De figuur beschrijft welk deel van wind en zon op land in collectief eigendom is en welke vormen van financiële participatie er aanwezig zijn, als indicatie voor de betrokkenheid van omgeving en burgers. Er wordt gestreefd naar 50% eigendom van de productie van de lokale omgeving (burgers en bedrijven).
De betrokkenheid van omgeving en burgers via collectief eigendom kan de maatschappelijke acceptatie van (de ruimtelijke inpassing van) hernieuwbare energie op land vergroten. Vanaf 2019 wordt in beeld gebracht welk deel van wind en zon op land in collectief eigendom is en welke vormen van financiële participatie er aanwezig zijn, als indicatie voor de betrokkenheid van omgeving en burgers. Er wordt gestreefd naar 50% eigendom van de productie van de lokale omgeving (burgers en bedrijven).
De figuur beschrijft de resultaten tot en met 2020. Hieruit blijkt onder meer dat zowel bij zon- als windprojecten het aantal omgevingsfondsen groeit. Lokaal eigendom bij zonne-energie is gelijk gebleven, bij windenergie is dit gedaald. Een aanvullende studie naar de inspanningen op het gebied van participatie in de praktijk laat zien dat alle betrokken partijen – van overheden tot ontwikkelaars tot coöperaties – participatie zeer belangrijk vinden en hier hard aan werken.
Daarnaast benoemt de studie ook punten waarover geleerd moet worden. Dat vraagt ondersteuning in de praktijk en een vinger aan de pols als het gaat om de realisatie van participatie in de praktijk, zodat op tijd bijgestuurd kan worden.
Indicator
Tabel 1: Resultaten participatie gerealiseerde zonneprojecten, uitgedrukt in de indicatoren.
Tabel 2: Resultaten participatie gerealiseerde windprojecten, uitgedrukt in de indicatoren.
Zonneparken
Windparken
tot en met 2020
tot en met 2019**
2015 tot en met 2020
tot en met 2019**
% van
% van
% van
% van
Aantal
Totale
Aantal
Totale
Aantal
Totale
Aantal
Totale
Projecten %
Productie %
Projecten %
Productie %
Projecten %
Productie %
Projecten %
Productie %
272
1,7 TWh per jaar* (1.955 MWp)
174
0,9 TWh per jaar* (1.023 MWp)
105
6,5 TWh per jaar (2.073 MWp)
86
3,1 TWh per jaar (1.088 MWp)
1. Lokaal eigendom: bewonerscollectieven en lokale partners
* Totale productie van zonneparken (niet-gebouwgebonden zonprojecten).
** Bijgewerkt t.o.v. nulmeting 2019 (uitgevoerd in 2020).
*** Inclusief aandeel eigendom niet-lokale partners bij gedeeld eigendom met lokale partijen (bewonerscollectieven, lokale bedrijven, publiek).
* Totale productie van windparken gerealiseerd na 2015.
** Bijgewerkt t.o.v. nulmeting 2019 (uitgevoerd in 2020).
*** Inclusief aandeel eigendom niet-lokale partners bij gedeeld eigendom met lokale partijen (bewonerscollectieven, lokale bedrijven, publiek).
De volgende indicatoren hebben betrekking op meetbare resultaten in de subsector hernieuwbaar op land.
Ontwikkeling van vermogen en productie hernieuwbaar op land
De figuur toont het gerealiseerde vermogen (in MW) van windprojecten op land en zon-PV de ontwikkeling van de productie van hernieuwbare elektriciteit op land (in TWh).
Het opgestelde vermogen van zowel windturbines op land als zon-PV stijgt in 2020, respectievelijk tot 4.159 MW en 10.717 MW. In 2020 was de productie uit windturbines op land afgerond 10 TWh en uit zon-PV afgerond 8 TWh.
De kaart toont belangrijke onderdelen van het huidige elektriciteitssysteem in Nederland. Hernieuwbare elektriciteit op land wordt onder andere opgewekt met zonnepanelen en windmolens. Klik op het kaartlagen-icoon (rechtsonder) om onderdelen op de kaart aan of uit te zetten.
Ontwikkeling van vermogen en productie hernieuwbaar op land
De figuur toont het gerealiseerde vermogen (in MW) van windprojecten op land en zon-PV de ontwikkeling van de productie van hernieuwbare elektriciteit op land (in TWh).
Het opgestelde vermogen van zowel windturbines op land als zon-PV stijgt in 2020, respectievelijk tot 4.159 MW en 10.717 MW. In 2020 was de productie uit windturbines op land afgerond 10 TWh en uit zon-PV afgerond 8 TWh.
De kaart toont belangrijke onderdelen van het huidige elektriciteitssysteem in Nederland. Hernieuwbare elektriciteit op land wordt onder andere opgewekt met zonnepanelen en windmolens. Klik op het kaartlagen-icoon (rechtsonder) om onderdelen op de kaart aan of uit te zetten.
Bron: RVO
