De kaart toont het elektriciteitssysteem in Nederland. Klik op voor een interactieve kaart om onderdelen op de kaart aan of uit te zetten.
Het hoogspanningsnet transporteert elektriciteit van grotere windparken en elektriciteitscentrales over grotere afstanden door het land. Dit net is ook verbonden met het buitenland (zie ook Integratie in Noordwest Europese elektriciteitsmarkt).
De elektriciteit van wind op zee wordt via kabels naar de transformatorstations gebracht. Om de toenemende hoeveelheid opgewekte elektriciteit van windturbines op zee aan land te brengen, wordt gewerkt aan het net op zee. De verbinding van de windparken Borssele met het landelijk hoogspanningsnet is inmiddels gereed en de windparken leveren elektriciteit. Het net voor Hollandse Kust wordt nu aangelegd en dat windpark wordt in 2023 aangesloten. De Verkenning Aanlanding Wind Op Zee (VAWOZ) 2030 is eind 2020 gestart en onderzoekt of en waar een extra opgave van wind op zee in 2030 het beste kan aanlanden.
Op land is netcongestie een belangrijk aandachtspunt en mogelijk knelpunt bij realisatie van de RES-doelstellingen in 2030 en de groeiende elektriciteitsvraag uit verschillende sectoren. Het middenspannings- en laagspanningsnet voor fijnmaziger distributie van elektriciteit naar de eindgebruiker zijn niet weergegeven.
De kaart toont het elektriciteitssysteem in Nederland. Klik op voor een interactieve kaart om onderdelen op de kaart aan of uit te zetten.
Het hoogspanningsnet transporteert elektriciteit van grotere windparken en elektriciteitscentrales over grotere afstanden door het land. Dit net is ook verbonden met het buitenland (zie ook Integratie in Noordwest Europese elektriciteitsmarkt).
De elektriciteit van wind op zee wordt via kabels naar de transformatorstations gebracht. Om de toenemende hoeveelheid opgewekte elektriciteit van windturbines op zee aan land te brengen, wordt gewerkt aan het net op zee. De verbinding van de windparken Borssele met het landelijk hoogspanningsnet is inmiddels gereed en de windparken leveren elektriciteit. Het net voor Hollandse Kust wordt nu aangelegd en dat windpark wordt in 2023 aangesloten. De Verkenning Aanlanding Wind Op Zee (VAWOZ) 2030 is eind 2020 gestart en onderzoekt of en waar een extra opgave van wind op zee in 2030 het beste kan aanlanden.
Op land is netcongestie een belangrijk aandachtspunt en mogelijk knelpunt bij realisatie van de RES-doelstellingen in 2030 en de groeiende elektriciteitsvraag uit verschillende sectoren. Het middenspannings- en laagspanningsnet voor fijnmaziger distributie van elektriciteit naar de eindgebruiker zijn niet weergegeven.
In de uitvoering wordt gewerkt aan de volgende beleidsonderwerpen en (clusters van) afspraken.
Lees de beschrijving en status door te klikken op het 'plusje'.
Elektriciteitssysteem en infrastructuur
AfspraakStatus
Brede visie marktordening en energietransitie
Afgerond
Monitoring en borging leveringszekerheid
Afgerond
Kader leveringszekerheid
Enige vertraging
Anticiperende investeringen
Enige vertraging
Infrastructuurverkenning
Op schema
Belemmeringen flexibiliteitsopties
Enige vertraging
Standaard voor flexibiliteit apparaten
Enige vertraging
Congestiemanagement
Enige vertraging
Data
Enige vertraging
Hogere ambities voor 2030
AfspraakStatus
Aanwijzen nieuwe gebieden wind op zee
Op schema
Verkorten doorlooptijd infrastructuur op zee
Afgerond
55% CO₂-reductie in Regionale Energie Strategiën (RES)
Enige vertraging
Opschaling hernieuwbare elektriciteit
Op schema
Instrumentarium
AfspraakStatus
Inzet Emission Trade System (ETS)
Op schema
Jaarlijks monitoren leveringszekerheid
Op schema
Prijspad CO₂-minimumprijs na 2023
Op schema
SDE+ tot en met 2025
Op schema
Eventueel alternatief SDE+ na 2025
Op schema
Kostprijsreductie hernieuwbare elektriciteit
Op schema
Opvolging salderingregeling
Afgerond
Herijking van de regelingen binnen Topsector Energie
Afgerond
Inzichtelijk maken effect uitsluiten gronden
Enige vertraging
Ecologische knelpunten oplossen
Enige vertraging
Elektriciteitsproductie
Inzet energiedragers voor elektriciteitsproductie
De netto-elektriciteitsproductie was in Nederland in 2020 1,3 terawattuur (TWh) hoger dan in 2019 en kwam daarmee op het hoogste niveau dat ooit is gemeten.
De meeste elektriciteit werd geproduceerd met aardgas. De elektriciteitsproductie uit aardgas steeg met 1,7 TWh tot een totaal van 70,8 TWh. De productie van hernieuwbare elektriciteit steeg met 9,2 TWh, een stijging van ruim 40 % in vergelijking met 2019 . De capaciteit voor de winning van elektriciteit uit wind en zon nam toe, onder andere door het in productie nemen van twee grote windparken op zee bij Borssele en een verdere toename van het aantal zonnepanelen en windturbines op land in Nederland. De elektriciteitsproductie van kolencentrales daalde met 9,7 TWh.
De netto-elektriciteitsproductie was in Nederland in 2020 1,3 terawattuur (TWh) hoger dan in 2019 en kwam daarmee op het hoogste niveau dat ooit is gemeten.
In 2020 bedroeg de uitvoer van elektriciteit 22,4 TWh. Dit is de hoogste totale uitvoer gemeten over een jaar sinds 1976. Dit werd vooral veroorzaakt door de toegenomen uitvoer naar Duitsland waar kolencentrales in 2020 als gevolg van de relatief hoge prijzen voor CO2-uitstoot minder hebben geproduceerd in vergelijking met 2019. Nederland heeft relatief veel gascentrales en die hebben juist meer geproduceerd, als gevolg van een relatief lage gasprijs en relatief lagere CO2-uitstoot per geproduceerd eenheid elektriciteit. De invoer daalde met 0,6 TWh tot 19,8 TWh. Hiermee was er sprake van een uitvoersaldo van 2,7 TWh. Nederland is doorgaans een netto-importeur van elektriciteit.
Integratie in Noordwest Europese elektriciteitsmarkt
In 2021 was de totale landgrens-overschrijdende transportcapaciteit voor import van elektriciteit 8,4 gigawatt (GW).
De integratie van elektriciteitsmarkten draagt bij aan de concurrentie op de energiemarkt, versterkt de leveringszekerheid en maakt de inpassing van hernieuwbare elektriciteit eenvoudiger. Momenteel heeft Nederland directe verbindingen met Duitsland, België, Groot-Brittannië, Denemarken en Noorwegen. Op basis van huidige plannen groeit dat door naar 10,8 GW in 2030. De exportcapaciteit is hieraan gelijk, met uitzondering van de verbinding naar België. In 2021 was De exportcapaciteit naar België nog 0,7 GW lager dan de importcapaciteit. Daarna zal de exportcapaciteit tot 2025 gelijk zijn aan de importcapaciteit, waarna de exportcapaciteit tot 2030 weer 1 GW groter is dan de importcapaciteit.
Integratie in Noordwest Europese elektriciteitsmarkt
In 2021 was de totale landgrens-overschrijdende transportcapaciteit voor import van elektriciteit 8,4 gigawatt (GW).
De integratie van elektriciteitsmarkten draagt bij aan de concurrentie op de energiemarkt, versterkt de leveringszekerheid en maakt de inpassing van hernieuwbare elektriciteit eenvoudiger. Momenteel heeft Nederland directe verbindingen met Duitsland, België, Groot-Brittannië, Denemarken en Noorwegen. Op basis van huidige plannen groeit dat door naar 10,8 GW in 2030. De exportcapaciteit is hieraan gelijk, met uitzondering van de verbinding naar België. In 2021 was De exportcapaciteit naar België nog 0,7 GW lager dan de importcapaciteit. Daarna zal de exportcapaciteit tot 2025 gelijk zijn aan de importcapaciteit, waarna de exportcapaciteit tot 2030 weer 1 GW groter is dan de importcapaciteit.
Als beheerder van het hoogspanningsnet monitort TenneT de leveringszekerheid van elektriciteit. Op basis van het Rapport Monitoring Leveringszekerheid 2020 van TenneT is de leveringszekerheid in Nederland tot 2025 op orde. Dat betekent dat er maximaal 4 uren per jaar zijn waarin niet in álle elektriciteitsvraag kan worden voorzien. Er is in deze periode voldoende productie en importcapaciteit in Nederland om de nationale elektriciteitsvraag te dekken.
Door het opschalen van het aandeel hernieuwbaar wordt Nederland in de toekomst afhankelijker van veranderingen in seizoenen en het weer. Bovendien neemt het vermogen van fossiele centrales in de periode tot en met 2030 fors af, terwijl de vraag naar elektriciteit verder toeneemt. Vanaf 2025 wordt Nederland voor leveringszekerheid afhankelijker van importen uit het buitenland.
Het Advies Stuurgroep Extra Opgave stelt dat de industrie in 2030 mogelijk nog 15 tot 45 TWh extra hernieuwbare elektriciteit gaat vragen. Dit kan de leveringszekerheid op termijn onder druk zetten. Om de monitoring te verbeteren kijkt TenneT voortaan ook naar het volume aan vraag waaraan niet kan worden voldaan tijdens schaarste, terwijl de Autoriteit Consument en Markt (ACM) onderzoekt wat de waarde van de vraag is waar niet aan kan worden voldaan.
Als beheerder van het hoogspanningsnet monitort TenneT de leveringszekerheid van elektriciteit. Op basis van het Rapport Monitoring Leveringszekerheid 2020 van TenneT is de leveringszekerheid in Nederland tot 2025 op orde. Dat betekent dat er maximaal 4 uren per jaar zijn waarin niet in álle elektriciteitsvraag kan worden voorzien. Er is in deze periode voldoende productie en importcapaciteit in Nederland om de nationale elektriciteitsvraag te dekken.
Door het opschalen van het aandeel hernieuwbaar wordt Nederland in de toekomst afhankelijker van veranderingen in seizoenen en het weer. Bovendien neemt het vermogen van fossiele centrales in de periode tot en met 2030 fors af, terwijl de vraag naar elektriciteit verder toeneemt. Vanaf 2025 wordt Nederland voor leveringszekerheid afhankelijker van importen uit het buitenland.
Het Advies Stuurgroep Extra Opgave stelt dat de industrie in 2030 mogelijk nog 15 tot 45 TWh extra hernieuwbare elektriciteit gaat vragen. Dit kan de leveringszekerheid op termijn onder druk zetten. Om de monitoring te verbeteren kijkt TenneT voortaan ook naar het volume aan vraag waaraan niet kan worden voldaan tijdens schaarste, terwijl de Autoriteit Consument en Markt (ACM) onderzoekt wat de waarde van de vraag is waar niet aan kan worden voldaan.
Flexibiliteit
Om de leveringszekerheid van betaalbare energie ook in de toekomst te garanderen, is meer flexibiliteit in het elektriciteitssysteem nodig om eventuele (tijdelijke) tekorten en overschotten van energie op te kunnen vangen. Dit kan door vraagsturing (zogenaamde ‘demandside response’), conversie en opslag van energie, conventioneel (en op den duur CO2-vrij) regelbaar vermogen en via interconnectoren met buurlanden. Daarnaast kan congestie-management helpen om via marktwerking en prijsmechanismes het aanbod en de vraag naar elektriciteit te sturen. Energiebesparing kan ervoor zorgen dat het net niet nog verder wordt belast. De markt investeert in meer flexibele oplossingen, waarbij de hoogte van de CO2-prijs een rol speelt.
Innovatie
Innovatie en onderzoek zijn nodig om het elektriciteitssysteem efficiënt uit te breiden en te flexibiliseren. Gecombineerd is in 2019 en 2020 voor 117,8 miljoen euro aan innovatiesubsidie verleend aan waterstof, elektriciteitsinfrastructuur, productie hernieuwbaar op land en wind op zee vanuit verschillende regelingen van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Met betrekking tot het elektriciteitssysteem en de infrastructuur zijn vooral innovatieprojecten gefinancierd die betrekking hebben op het ontwikkelen van flexibiliteitsopties die vraag en aanbod beter in balans brengen.
Verbruik elektriciteit
Flexibiliteit
Om de leveringszekerheid van betaalbare energie ook in de toekomst te garanderen, is meer flexibiliteit in het elektriciteitssysteem nodig om eventuele (tijdelijke) tekorten en overschotten van energie op te kunnen vangen. Dit kan door vraagsturing (zogenaamde ‘demandside response’), conversie en opslag van energie, conventioneel (en op den duur CO2-vrij) regelbaar vermogen en via interconnectoren met buurlanden. Daarnaast kan congestie-management helpen om via marktwerking en prijsmechanismes het aanbod en de vraag naar elektriciteit te sturen. Energiebesparing kan ervoor zorgen dat het net niet nog verder wordt belast. De markt investeert in meer flexibele oplossingen, waarbij de hoogte van de CO2-prijs een rol speelt.
Innovatie
Innovatie en onderzoek zijn nodig om het elektriciteitssysteem efficiënt uit te breiden en te flexibiliseren. Gecombineerd is in 2019 en 2020 voor 117,8 miljoen euro aan innovatiesubsidie verleend aan waterstof, elektriciteitsinfrastructuur, productie hernieuwbaar op land en wind op zee vanuit verschillende regelingen van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Met betrekking tot het elektriciteitssysteem en de infrastructuur zijn vooral innovatieprojecten gefinancierd die betrekking hebben op het ontwikkelen van flexibiliteitsopties die vraag en aanbod beter in balans brengen.
Verbruik elektriciteit
Elektriciteitsverbruik per klimaattafel
Het totale energieverbruik in Nederland door eindverbruikers in 2020 bedroeg 1.744 petajoule, waarvan 22% ofwel 108 TWh bestond uit het verbruik van elektriciteit. Het verbruik in Nederland was in 2020 1,6 TWh lager dan in 2019, mede door de impact van de maatregelen tegen het coronavirus. Met name in het eerste en tweede kwartaal van 2020 was het verbruik lager. Elektriciteit wordt voornamelijk verbruikt door de gebouwde omgeving (54% van het totale verbruik in 2020) en de industrie (34%). Daarnaast wordt nog een klein deel verbruikt door landbouw (10%) en vervoer (2%).
Het totale energieverbruik in Nederland door eindverbruikers in 2020 bedroeg 1.744 petajoule, waarvan 22% ofwel 108 TWh bestond uit het verbruik van elektriciteit. Het verbruik in Nederland was in 2020 1,6 TWh lager dan in 2019, mede door de impact van de maatregelen tegen het coronavirus. Met name in het eerste en tweede kwartaal van 2020 was het verbruik lager. Elektriciteit wordt voornamelijk verbruikt door de gebouwde omgeving (54% van het totale verbruik in 2020) en de industrie (34%). Daarnaast wordt nog een klein deel verbruikt door landbouw (10%) en vervoer (2%).
voor een interactieve kaart om onderdelen op de kaart aan of uit te zetten.
